Het is vrijdagavond, je hebt een glas teveel op en je bent ineens modelschepen op Amazon aan het bekijken terwijl je naar een podcast over de Voyager-ruimtesonde luistert en lui googelt op de symptomen van het nachtelijk eten syndroom, omdat je superveel zin hebt in döner kebab. De volgende dag wordt je telefoon (en de telefoon van iedereen op je wifinetwerk) gebombardeerd met advertenties voor houtbewerkingsscholen en aanbiedingen voor ruimtepyjama’s. En als je je mailbox checkt zie je dat die is volgestroomd met privéklinieken die je uitnodigen voor gratis tests op eetstoornissen. 

Herkenbaar? Waarschijnlijk wel, want het gebeurt iedereen. En het gebeurt omdat er data brokers bestaan.

Wat zijn data brokers?

Een data broker (datamakelaar of gegevensmakelaar in het Nederlands, wereldwijd ook wel bekend als Information Broker, Data Supplier, of Data Provider) is een bedrijf dat informatie over mensen verzamelt. Dat doet de data broker door gegevens van andere bedrijven te verzamelen en/of te kopen, het internet te ‘scrapen’ en informatie te verkrijgen van zowel online als offline bronnen. Al die informatie wordt geanalyseerd, opgeschoond en verrijkt om een persoonlijke profiel van een gebruiker op te bouwen.

Die gebruikersgegevens worden vervolgens verkocht, maar nog vaker in licentie gegeven aan andere bedrijven en serviceproviders. Zij kunnen daarmee gebruikers targeten, hun eigen producten verkopen of gewoon meer informatie over hun doelgroep verzamelen.

Welke data verzamelen data brokers?

Dus als je via internet op zoek ben naar een nieuwe bank voor in de woonkamer, krijg je advertenties van meubelzaken. Is dat nou zo erg?

Daar blijft het helaas niet bij. Dit soort advertenties is slechts het topje van de ijsberg. Er worden meer gegevens van je verzameld dan je denkt. Welke? Nou, deze bijvoorbeeld:

• Voor-en achternaam
• Woonadres, en je vroegere adressen, landen en woonplaatsen
• Telefoonnummers, e-mailadressen en andere contactgegevens
• Geslacht en leeftijd
• Burgerlijke staat
• Burgerservicenummer en andere identificatiegegevens
• Opleiding
• Huidig beroep en eerdere banen
• Inkomen
• Eigendom van onroerend goed
• Aankoopgewoonten
• Registraties van huidige en vroegere leningen
• Verzekeringsinformatie
• Medische gegevens
• Voertuigen die je bezit of bezat, hun verzekeringsgegevens en ongevallenregistraties

Is dat alles?

Is het niet genoeg? Nee, het is niet alles, maar je hebt nu een beetje een idee.

Waar halen data brokers die informatie vandaan?

Geloof het of niet, maar de meeste informatie geef je zelf uit handen. Vaak zonder dat je dat zelf doorhebt.

Er zijn talloze bronnen waar data brokers informatie over je kunnen vinden:

Je zoekgeschiedenis

Alles wat je online doet laat een spoor van informatie achter. Elke website die je bezoekt, elke quiz die je online speelt, elke like op een bericht, het zijn allemaal kleine stukjes informatie die jij achterlaat op het moment dat je ook maar iets online doet.

Social Media

We kennen allemaal de klachten rondom Facebook, maar ook andere sociale media slaan gegevens van je op. Hoewel veel social mediabedrijven tegenwoordig luidkeels roepen dat jouw informatie aan de achterkant privé blijft, kunnen data brokers je account aan de voorkant natuurlijk gewoon bekijken en informatie over je verzamelen als je jouw social media account niet op ‘privé’ hebt gezet.

Zoekmachines

Weet je iets niet? Dan is Google vaak het eerste waar je gaat zoeken. Het is tegenwoordig normaler om het antwoord op een vraag te Googlen, dan om te vertrouwen op de antwoorden van familie, vrienden, professionals en zelfs wetenschappers.

Jouw zoekmachinegeschiedenis is een geweldige bron van informatie over wie jij bent en vooral waar je naar op zoek bent. Je doet dus zelf eigenlijk al het werk al voor de data brokers.

Openbare registers

Er is flink wat informatie openbaar beschikbaar over je. Denk aan je geboortecertificaat, je huwelijkse staat, een scheiding, een strafblad of gegevens over een auto-ongeluk.

Het kan dus zomaar zijn dat jouw autoverzekering hoger is dan die van anderen, omdat de verzekeraar van data brokers heeft gehoord dat je een ongeluk hebt veroorzaakt toen je 20 was.

Commerciele bronnen

Een bonuskaart van de supermarkt, een zegeltjesactie, even je postcode moeten noemen bij de kassa, meedoen met een prijsvraag. Supermarkten gebruiken jouw informatie niet alleen voor eigen gewin, maar verkopen deze gegevens vaak ook door aan derden.

Toestemming van de gebruiker (consent)

Klik je als je een website opent ook altijd het cookiescherm snel weg door op ‘Akkoord’ te klikken? Met die ene klik heb je alweer een hoop informatie over jezelf weggegeven. Denk maar eens even na over hoe vaak je al op een cookie consent geklikt hebt. Ai.

Hoe wordt je data gebruikt?

Data brokers verzamelen een enorme hoeveelheid data. Al die gegevens worden met elkaar gecombineerd en gerangschikt en steeds weer verbeterd, zodat de gebruikers in verschillende hokjes kunnen worden geplaatst. Andere bedrijven nemen deze info over om jou dingen beter te kunnen verkopen.

Maar er zijn nog specifiekere doeleinden waarvoor je informatie wordt gebruikt:

Marketing en reclame

Niet alleen online maar ook offline wordt de verzamelde informatie gebruikt om jou te verleiden om iets te kopen.

En dat gebeurt niet alleen door winkels en bedrijven, ook politieke partijen maken voor hun campagnes gebruik van deze data.

Fraudedetectie

Een van de legitieme redenen die door data brokers zelf vaak genoemd wordt voor het verzamelen van informatie is fraudedectie. Instanties zoals banken en verzekeringsbedrijven kunnen hun informatie naast die van de data broker leggen en daarmee eventuele fraude ontdekken.

Risicobeperking

De verzamelde data afkomstig van data brokers geeft bedrijven en instanties inzicht in bepaalde risico’s. Wil je een lening afsluiten bij een bank, maar laat de informatie van de data broker zien dat je online nogal wat onzin koopt, dan kan de bank je zien als iemand met een hoog risico en de lening weigeren of aanbieden tegen een veel hogere rente. Hetzelfde geldt voor een zorgverzekeraar die ineens ziet dat je rookt in het weekend.

Aan de andere kant kan het bewijs van een gezonde levensstijl en het lidmaatschap van een sportschool je ook weer aantrekkelijker maken voor de zorgverzekeraar, waardoor de premie daalt. 

Personen zoekmachines

Op sites als Wiezoektwie.nl, 123people.nl, Pipl en vele anderen kun je mensen opzoeken en zeer persoonlijke informatie over hen inzien, zoals woonadressen, telefoonnummers, persoonlijke gegevens en nog veel meer. Informatie die je waarschijnlijk liever uit de handen van wildvreemden houdt.

Waarom is dit slecht?

Het feit dat er iemand is die zorgvuldig elke kruimel verzamelt die je op internet achterlaat, lijkt misschien nog steeds niet zo erg. Griezelig wellicht, maar erg?

Dat je dat denkt komt waarschijnlijk omdat je je niet helemaal bewust bent van welke informatie data brokers allemaal over je kunnen vinden. Het gaat namelijk allemaal veel verder dan de kennis dat jij een bank wilt kopen.

Zo wordt er bijvoorbeeld ook gekeken naar:

• Medische informatie, ziekten en aandoeningen die je mogelijk hebt
• Geschiedenis en worsteling met verschillende middelen
• Psychische problemen, zoals depressie en angst
• Winkelgewoonten en -patronen
• Liefdadigheidsbijdragen
• Je huidige burgerlijke staat 

Hoe kan het dat dit allemaal legaal is. De wet zou je recht op privacy moeten beschermen toch?

Over het algemeen is de wetgeving echter vaag als het gaat om online informatie. Dus ook al runnen data brokers een louche onderneming, het is voor hen wel mogelijk om informatie over je te verzamelen zonder de wettelijke grenzen te overschrijden.

In de EU bestaat de GDPR (General Data Protection Regulation) – de wet die elk online bedrijf dwingt om eerst toestemming van de gebruiker te krijgen alvorens hun gegevens te verzamelen. Dit is de reden waarom je al die pop-ups met toestemming voor cookies continu in beeld ziet. Dezelfde wet staat de gebruiker ook toe om de gegevens te verwijderen bij een bedrijf.

Hoe nuttig dat ook is, niemand leest die toestemmingsformulieren en de vervelende pop-ups worden zo snel mogelijk weggeklikt. Comfort staat onze privacy in de weg.

Wat kun je ertegen doen?

Natuurlijk kun je compleet offline gaan leven en je telefoon uitzetten. Dat zal er ongetwijfeld voor zorgen dat er minder gegeven van je op straat komen te liggen, maar het is natuurlijk niet ideaal.

Wat kun je verder nog doen? Nou niet heel veel. Data brokers doen namelijk officieel niet heel veel verkeerd en dat betekent dat je ze wettelijk gezien niet tegen kunt houden, in ieder geval nu nog niet.

Toch zijn er wel andere manieren waarop je jezelf kunt beschermen tegen data brokers.

Gebruik diensten die namens jou verzoeken om gegevensverwijdering indienen

Informatieleveranciers werken dan misschien wel in het grijze gebied van de wet, maar het is nog steeds de wet. Ze moeten er dus wel aan voldoen. En dat is iets dat je in jouw voordeel kunt gebruiken. Je kunt de strijd met data brokers aangaan door een verzoek in te dienen voor gegevensverwijdering.

Juridisch gezien moeten data brokers elke vermelding van je uit hun systeem verwijderen als ze daartoe worden verzocht. Dit is de beste, en waarschijnlijk de enige manier om je gegevens uit de handen van de makelaars te houden.

Een dienst die deze verzoeken namens jou kan indienen is Incogni, gebouwd door Surfshark – een van ‘s werelds toonaangevende VPN-providers. De dienst is speciaal is ontworpen om doorlopend de informatie te traceren die gegevensmakelaars over je hebben.

Gebruik een VPN

Een VPN is echt geen wondermiddel, maar het kan er wel voor zorgen dat je online een stuk minder in het oog springt, en bepaalde sporen van je internetactiviteiten voor anderen verborgen blijven.

Andere dingen die je kunt doen

En dan zijn er nog enkele andere dingen die je kunt doen om je online privacy te verbeteren. Het houdt je gegevens misschien niet uit de handen van data brokers, maar kan er wel voor zorgen dat er minder gegevens voor hen beschikbaar komen.

• Verwijder persoonlijke gegevens van sociale media, zoals je geboortedatum – die vaak wordt gebruikt als ankerpunt voor makelaars.
• Stel je social media-accounts in op privé.
• Verwijder en vermijd gratis en onnodige apps.
• Doe niet mee aan online quizzen, loterijen en vragenlijsten. Deze worden gebruikt voor datamining.
• Gebruik een tracker- en ad-blocker.
• Gebruik een tijdelijk of wegwerp-e-mailaccount om je op diensten te abonneren.

Jouw privacy is belangrijk

Snel op een cookie consent klikken, je social media openbaar gebruiken, een quiz spelen op Facebook. Het lijkt allemaal maar klein en onbelangrijk, maar hoe vaker je zoiets doet, hoe completer het profiel dat data brokers over je kunnen maken.

Het lijkt inmiddels alsof onze privacy, anonimiteit en persoonlijke digitale ruimte minder belangrijk zijn geworden om ons het online leven zo makkelijk mogelijk te maken. En volgens data brokers is dat hoe het zou moeten zijn, maar dat is natuurlijk niet zo.

Onze privacy is van ons, en onze privacy is belangrijk!

Jij, en niemand anders dan jij moet controle hebben over je privé gegevens, wat data brokers ook zeggen. Dus denk de volgende keer even na of je die quiz wil spelen om te kijken wat voor soort clown je bent, want quiz voor quiz en like na like komt de wereld steeds meer over jou te weten.